Benign prostat hiperplazisi nedir? Halk arasında prostat büyümesi, prostat hastalığı ya da iyi huylu prostat büyümesi olarak bilinen hastalığın tıp dilindeki adıdır. Tıpta, benign iyi huylu, hiperplasi ise büyüme anlamına gelir. BPH olarak kısaltılır.
Prostat Nedir?
Prostat, erkekte bulunan bir salgı bezidir. Peki bu bez neyi salar? Prostatın salgıladığı maddeler meninin akışkan olmasını sağlar. Yaklaşık bir kestane büyüklüğünde olan prostat, kalın bağırsağın son kısmının önünde ve mesanenin yani idrar kesesinin hemen altında yer alır. Prostat, üretra adı verilen ve mesaneden penis ucuna kadar devam eden idrar kanalının başlangıç kısmındaki 3 cm’ lik bölümü çepeçevre sarmaktadır.
Benign Prostat Hiperplazisi Nedir?
Benign prostat piperplazisi prostat bezinde oluşan iyi huylu büyümedir. Prostatın büyümesinin en önemli iki nedeni yaşlanma ve erkeklik hormonudur. Her erkekte yaşlanmaya bağlı olarak ve hormonların etkisi ile prostat bezinde büyüme meydana gelmektedir. Yapılan otopsilerde 50’li yaşlarda erkeklerin yarısında, 90’lı yaşlardaki erkeklerin ise neredeyse tamamında prostat büyümesinin olduğu görülmüştür. Yine yapılan çalışmalarda 60 yaş üstündeki erkeklerde %65 oranında işeme zorluğu, sık idrara çıkma gibi prostat büyümesine ait belirtiler görülmektedir. 80 yaşına kadar yaşayan her 3 erkekten 1’i prostat büyümesi ameliyatı geçirmiştir. Prostat büyümesi nedeniyle uygulanan ameliyat, tüm dünyada katarakt ameliyatından sonra en sık yapılan ikinci ameliyattır.
Benign Prostat Hiperplazisi Belirtileri Nelerdir?
BPH yani iyi huylu prostat büyümesi olan kişilerde en sık görülen şikayetler gece idrara sık kalkma, idrarın ince ve kesik kesik çıkması, ıkınarak idrar yapma, idrarda çatallanma, idrara başlamada zorlanma, idrarda kanama, idrar yaptıktan sonra mesanede idrar kalması hissi, idrar kaçırma ya da hiç idrar yapamama yani idrar tıkanmasıdır.
Benign Prostat Hiperplazisi Tanısı Nasıl Konur?
Hastanın şikayetlerinin dinlenmesi ile kişide prostat büyümesi olabileceği akla gelir. Ancak bu şikayetlere yol açan başka hastalıklar da olabilir. Bunların ayrımının yapılması çok önemlidir. Öncelikle hastanın şikayetlerinin ne derece şiddetli olduğunu anlamalıdır. Daha sonra şikayetlerin prostat büyümesinin yol açtığı bir tıkanıklığa bağlı olup olmadığını anlamak gerekir. Şikayetlerin şiddetini derecelendirmek için hasta tarafından uluslararası kabul gören bir anket formu doldurulur.
En önemli hususlardan birisi hastada prostat kanseri olmadığının anlaşılmasıdır. Çünkü prostat kanseri de aynı yaş grubundaki erkeklerde görülür ve benzer şikayetlere neden olabilir. Bunun için prostat muayenesi ve PSA testi yapılır. Bunlarda şüpheli bir durum varsa prostat biyopsisi yapılması gerekir.
Benign prostat hiperplazisi tanısında kullanılan tetkikler; idrar tahlili, idrar kültürü, idrar akım hızının ve işeme sonrası mesanede kalan idrar miktarının ölçülmesi, kan kreatinin düzeylerinin tespiti, ultrasondur. Bunlar arasında idrar akım hızı ölçümü çok önemli bir yere sahiptir. Bazen gerek duyulduğunda ürodinami denilen ve prostata bağlı tıkanıklığı göstermede en doğru yöntem olarak kabul edilen basınç-akım çalışması da yapılabilir.
Benign Prostat Hiperplazisi Nedir? Tedavisi Nasıldır?
İyi huylu prostat tedavisinde bazı seçenekleri olarak ilaç tedavisi ve ameliyat bulunmaktadır.
İlaç Tedavisi
Alfa Redüktaz İnhibitörleri
Bu ilaçlar prostat bezinde bulunan bir enzimin çalışmasını bloke ederek erkeklik hormonunun daha aktif formuna dönüşümünü engeller. 6 ay içinde prostat bezinde %30 oranında küçülme sağlayabilirler. Ancak yapılan çalışmalarda bu grup ilaçların etkisinin hem geç ortaya çıktığını, hem de tedavi başarısının istenilen düzeyde olmadığı gösterilmiştir. Bu grup ilaçlar 50 gramdan daha büyük prostatlarda daha etkindir.
Ayrıca bu ilaçlar iktidarsızlığa yol açabilir. PSA değerini %50 oranında düşürdüğü için prostat kanseri erken tanısı sırasında kafa karışıklığına da neden olabilir.
Alfa Reseptör Blokörleri
Prostata bağlı ortaya çıkan tıkanıklıkta, prostat bezinde bulunan düz kas hücreleri de rol oynar. Bu grup ilaçlar bu düz kas hücrelerini gevşeterek prostatı yumuşatır. Etkilerinin 15 gün gibi kısa bir sürede ortaya çıkması ve küçük prostatlarda da etkili olması en önemli avantajlarıdır. Cinsel isteği de azaltmazlar.
Bu ilaçlar kullanıldıkları süre içerisinde faydalı olurlar. Günümüzde en çok kullanılan 4 farklı grup ilaç bulunmaktadır. Bu ilaçların etki mekanizmaları hemen hemen aynıdır. Her birinin yan etkisi farklılık gösterebilir. Baş dönmesi, meni miktarında azalma, halsizlik gibi yan etkiler görülebilir. Katarak ameliyatı olacak olan hastaların bu gruptaki ilaçları ameliyat önce kesmeleri gerekir.
Bu iki hastalığın birbirinden ayrımında kanda bakılan PSA testi ve parmakla makattan yapılan prostat muayenesi çok önemlidir. Ancak her PSA yükselmesi kişinin mutlaka prostat kanseri olduğu anlamına gelmez. BPH da prostat dokusunun büyümesine bağlı olarak da PSA düzeyi artabilir. PSA düzeyi prostat kanserinden kuşkulanılan ve bu nedenle biyopsi yapılması gereken hastaların belirlenmesinde yol göstericidir. Makattan parmakla yapılan prostat muayenesinde prostatta şüpheli bir sertliğin saptanması durumunda da prostat biyopsisi yapılmasını gerektirir.