Prostat hastalıkları nelerdir? Erkeklerde mesanenin hemen altında bulunan prostat bezi, yaşla birlikte farklı sağlık sorunlarına neden olabilir. En sık görülen hastalıklar arasında prostat büyümesi (BPH), prostat iltihabı (prostatit) ve prostat kanseri yer alır. Bu hastalıklar farklı belirtilerle ortaya çıkar; idrar yapmada zorluk, sık idrara çıkma, ağrı ya da kanama gibi şikâyetler görülebilir. Hangi hastalığın söz konusu olduğunu anlamak için doğru tanı yöntemleri ve üroloji uzmanı değerlendirmesi büyük önem taşır.
Prostat Nedir?
Erkek üreme yardımcı bezlerinden en büyüğü olan prostat, mesane(idrar torbası) boynu ve üretranın (idrar kanalı) ilk parçasını sarar. Prostat yaklaşık 20 gr ağırlığında ve ceviz büyüklüğündedir. Prostat içinde çok sayıda salgı bezleri mevcuttur ve bu bezler küçük boşaltım kanallarıyla idrar kanalına açılır. Prostat kas lifleri ve bez yapılarından oluşan bir organdır.
Prostat Nerede Bulunur Nedir?
Pelvis; iki kalça kemiği ve bir sakrum, bir de kuyruk sokumu kemiğinden oluşan, kısaca dört kemiğin oluşturduğu anatomik yapıdır. Prostat organı bahsettiğimiz pelvis kemiklerinin oluşturduğu boşlukta yer alır. Prostat yukarıda mesane, aşağıda idrar kanalı ile komşudur arkasında rektum (bağırsak) önünde toplardamar yapıları bulunur. Prostatın bir diğer önemli komşuluk alanı arkada meni kanalı ve meni kesesidir. Meninin oluşması için gerekli ejakulat sıvısının %30 kadarını prostat salgılar. Meninin dişi üreme sisteminde şeffaflaşarak içindeki spermlerin rahime doğru hareket edebilmesi için gerekli enzimleri de prostat salgılar.
Prostatın Hastalıkları Nelerdir?
Prostat hastalıkları nelerdir? Erkek üreme sisteminin önemli bir parçası olan prostat bezi, yaşla birlikte farklı sağlık sorunlarına yol açabilir. Mesanenin hemen altında bulunan bu küçük organ, hem idrar yolunu çevreler hem de meninin bir bölümünü oluşturan sıvıyı üretir. Ancak prostat dokusunda büyüme, iltihap veya hücrelerde kontrolsüz çoğalma görüldüğünde çeşitli hastalıklar ortaya çıkar. En sık karşılaşılan prostat hastalıkları arasında iyi huylu prostat büyümesi (BPH), prostat iltihabı (prostatit) ve prostat kanseri yer alır. Bu hastalıkların belirtileri birbirine benzeyebilir; doğru tanı için mutlaka üroloji uzmanına başvurulmalıdır.
Prostat İltihabı (Prostatit)
Prostat iltihabı (prostatit), prostat bezinde gelişen ve farklı nedenlerle ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Prostatit hem genç hem de orta yaşlı erkeklerde sık görülebilir ve yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Hastalık temelde akut prostatit ve kronik prostatit olmak üzere iki ana grupta incelenir.
Akut Prostatit
Akut prostatit, genellikle ani başlayan ve bakterilere bağlı olarak gelişen bir enfeksiyondur. En sık etken, bağırsak florasında bulunan Escherichia coli (E. coli) isimli bakteridir. Bu bakteri idrar yoluna geçerek prostat bezine ulaşır ve hızlı şekilde enfeksiyona yol açar.
Belirtileri
Yüksek ateş
İdrarda yanma ve sık idrara çıkma
Titreme, halsizlik ve genel kırgınlık
Boşalma sırasında ağrı ve yanma
Kanlı meni (hematospermi)
Şiddetli kasık veya perine (makat ile testis arası) ağrısı
Seyri
Akut prostatit şikâyetleri ani ve şiddetli şekilde başlar. Tedavi edilmezse enfeksiyon kana yayılabilir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Tedavi
Antibiyotikler: Enfeksiyon etkenine uygun geniş spektrumlu antibiyotikler kullanılır.
Ateş düşürücüler ve ağrı kesiciler: Genel şikâyetleri hafifletmek için verilir.
Bol sıvı alımı ve istirahat: İdrar yollarının temizlenmesi ve bağışıklığın desteklenmesi için önerilir.
Acil müdahale gerektirebilecek bir durum olduğundan, akut prostatit şüphesi olan hastaların gecikmeden doktora başvurması gerekir.
Kronik Prostatit
Kronik prostatit, prostat bezinde uzun süreli iltihaplanma durumudur. Akut prostatitten farklı olarak belirtiler daha yavaş gelişir, daha hafif seyredebilir ama uzun süre devam eder. Kronik prostatitin hem bakterilere bağlı hem de bakteri dışı nedenlerden kaynaklanan formları vardır.
Belirtileri
İdrar yaparken yanma ve ağrı
Boşalma sırasında yanma ve ağrı
Testisler, bel bölgesi ve makatta ağrı hissi
Sık idrara çıkma ve idrar yaptıktan sonra rahatlayamama hissi
Cinsel fonksiyon bozuklukları (erken boşalma, ağrılı boşalma, bazen iktidarsızlık)
Seyri
Kronik prostatit, akut formdan farklı olarak daha yavaş başlar, uzun süre devam eder ve zaman zaman alevlenmeler gösterebilir. Hastalarda hem fiziksel hem de psikolojik olarak yaşam kalitesini olumsuz etkiler.
Tedavi
Antibiyotikler: Eğer bakteriyel köken varsa uzun süreli antibiyotik tedavisi uygulanır.
Alfa-bloker ilaçlar: Prostat ve mesane boynundaki kasları gevşeterek idrar akışını kolaylaştırır.
Ağrı kesici ve antiinflamatuar ilaçlar: Ağrı ve iltihabı azaltmak için kullanılır.
Kas gevşeticiler: Özellikle pelvik taban kas spazmlarını azaltmak için tercih edilebilir.
Çinko içeren ilaçlar ve takviyeler: Bağışıklığı ve prostat sağlığını destekleyebilir.
Prostat masajı: Bazı seçilmiş hastalarda semptomları hafifletmek amacıyla uygulanabilir.
Yaşam tarzı düzenlemeleri: Bol sıvı tüketmek, düzenli egzersiz, kafein ve baharatlı yiyeceklerden kaçınmak şikâyetleri azaltabilir.
Prostat iltihabı (prostatit), akut ve kronik olmak üzere iki farklı klinik tabloda görülür. Akut prostatit hızlı başlayan ve ciddi sonuçlara yol açabilen bir enfeksiyonken, kronik prostatit uzun süreli ve yaşam kalitesini düşüren bir rahatsızlıktır. Her iki durumda da erken tanı ve doğru tedavi, komplikasyonların önlenmesi açısından büyük önem taşır. Prostatit belirtileri yaşayan erkeklerin vakit kaybetmeden üroloji uzmanına başvurması gerekir.
Daha detaylı bilgi için Prostat İltihabı hakkındaki yazıyı okuyun.
Prostat Büyümesi
Prostat büyümesi, tıbbi adıyla benign prostat hiperplazisi (BPH), 50 yaş üstü erkeklerde en sık görülen ürolojik hastalıklardan biridir. Yaşla birlikte erkeklerde hormon dengesinde değişiklikler olur ve prostatın ortasındaki bez yapıları büyümeye başlar. Prostat bezi büyüdükçe, içinden geçen üretra (idrar kanalı) üzerine baskı yapar. Bu baskı arttıkça mesanenin boşalması zorlaşır ve çeşitli işeme şikâyetleri ortaya çıkar. BPH iyi huylu bir hastalıktır, yani kanser değildir, ancak yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.
Prostat Büyümesinin Belirtileri
Prostat büyümesi yavaş ilerleyen bir hastalıktır ve belirtiler genellikle zaman içinde artar. En sık görülen şikâyetler şunlardır:
Gece sık idrara çıkma (noktüri)
Ani idrar yapma isteği (urgency)
İdrar kaçırma
Çatallı veya kesik kesik işeme
İdrar akımında zayıflama
Mesaneyi tam boşaltamama hissi
Bazı hastalarda bu şikâyetler hafif seyrederken, bazılarında günlük yaşamı ciddi şekilde bozacak kadar şiddetli olabilir.
Prostat Büyümesinde Tanı
BPH şikâyetleriyle başvuran hastalarda tanı için birkaç yöntem kullanılır:
Hastalık öyküsü ve semptom sorgulaması (IPSS skoru)
Dijital rektal muayene (parmakla prostat muayenesi)
PSA testi (kan yoluyla prostat spesifik antijen ölçümü)
Ultrason ile prostat hacmi ve mesanede idrar kalıntısı ölçümü
Üroflowmetri (idrar akış testi)
Bu yöntemlerle hastalığın şiddeti ve tedaviye uygunluğu değerlendirilir.
Prostat Büyümesinde Tedavi
İlaç Tedavisi
Hafif ve orta derecede şikâyeti olan hastalarda ilaç tedavisi tercih edilir. Kullanılan başlıca ilaç grupları:
Alfa-blokerler: Prostat ve mesane boynundaki kasları gevşeterek idrar akışını kolaylaştırır. Hızlı etki eder.
5-alfa redüktaz inhibitörleri: Hormonal etkiyi azaltarak prostatın küçülmesini sağlar. Etkisi birkaç ayda ortaya çıkar.
Antikolinerjikler: Aşırı aktif mesane belirtileri (sık idrara çıkma, ani sıkışma hissi) olan hastalarda tercih edilir.
Fosfodiesteraz-5 inhibitörleri: Hem prostat şikâyetlerini hem de sertleşme sorunlarını azaltabilir.
Cerrahi Tedavi
İlaçlardan fayda görmeyen veya ciddi idrar retansiyonu yaşayan hastalarda cerrahi yöntemler uygulanır:
TUR-P (Transüretral Rezeksiyon): Kapalı yöntemle prostatın idrar yolunu tıkayan kısmı temizlenir.
Açık Prostat Ameliyatı: Çok büyük prostatlarda tercih edilir.
Lazer Tedavileri:
HoLEP (Holmium Lazer Enükleasyon): Prostat dokusunun lazerle çıkarılması.
GreenLight Lazer: Kanamanın az olduğu, hızlı iyileşme sağlayan lazer yöntemi.
Prostat büyümesi, erkeklerde yaşla birlikte sık görülen, yaşam kalitesini etkileyen ancak doğru tedaviyle kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Her hastaya aynı tedavi uygun değildir; şikâyetlerin şiddeti, prostatın büyüklüğü, eşlik eden hastalıklar ve hastanın beklentileri tedavi seçiminde önemlidir. Erken dönemde yapılan değerlendirmeler sayesinde ilaçla başarılı sonuçlar alınabilir, ileri vakalarda ise kapalı veya lazerle yapılan ameliyat yöntemleri ile kalıcı çözümler sağlanabilir.
Prostat Kanseri
Prostat kanseri, erkeklerde en sık görülen kanserlerden biridir. Akciğer kanseri ve prostat kanseri erkeklerde sık görülen iki kanser türüdür. Prostat bezindeki hücrelerden gelişen kansere prostat kanseri adı verilir. Prostat kanseri, prostat bezinin içerisinde sınırlı kalabileceği gibi, tedavi edilmez ise büyüyerek prostatın etrafındaki dokulara yayılır. Hatta kan yoluyla kemik ve akciğerler gibi uzak organlara da sıçrar. Prostat kanseri kemik ya da akciğer gibi vücudun başka bir yerine yayıldığında hastalığa ‘Metastatik Prostat Kanseri’ adı verilir.
Prostat Kanseri Tanısı Nasıl Konur?
Prostat kanseri erken evrede belirti vermez. Bu yüzden hastalığın erken evrede saptanabilmesi için düzenli aralıklarla PSA testi ve prostat muayenesi gerekir. Şüpheli bir durumda ultrason eşliğinde prostat biyopsisi uygulanır.
Prostat Muayenesi: Prostat kanseri tanısı için ilk yapılması gereken muayene yöntemidir. 50 yaş üzeri erkeklerde yılda 1 kez prostat muayenesi yapılmalıdır. Prostat muayenesi ürolog doktor tarafından yapılır. Muayenede kanser şüphesi varsa mutlaka prostat biyopsisi yapılmalıdır.
PSA Testi: Prostat kanseri tanısında en sık kullanılan ikinci tanı yöntemidir. 50 yaş üzeri erkeklerde yılda 1 kez mutlaka kan PSA değerine bakılmalıdır. PSA’nın normal değerinin ne olduğuna dair net bir bilgi yoktur. Ancak son yıllarda eşik değer olarak 2.5 ng/mL kabul edilmektedir.
Prostat Biyopsisi: PSA değeri normalden yüksek ya da prostat muayenesinde prostatta bir sertlik hissedilirse, kesin tanı için prostat biyopsisi yapılmalıdır. Prostat biyopsisinde, prostat bezinden en az 10-12 farklı bölgeden doku parçası alınır. Prostat biyopsisi sonucunda kanser saptanan hastalar, kan PSA değeri, biyopside kanser saptanan bölgelerin sayısı, biyopsi Gleason skoru ve görüntüleme yöntemlerine göre risk gruplarına ayrılır. Risk grubuna göre tedavi uygulanır.
Multiparametrik Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Günümüzde önemi giderek artan bu görüntüleme yöntemi, son zamanlarda prostattan biyopsi alınacak bölgelerin tespiti amacıyla da kullanılmaktadır. İlk prostat biyopsisi genellikle ultrason eşliğinde yapılır. Eğer ilk biyopside kanser tespit edilemedi ancak hala kanser şüphesi devam ediyorsa, yapılacak ikinci biyopside MR kullanımı ve prostat füzyon biyopsi önerilmektedir.
Ayrıca MR, biyopsiye karar verilme aşamasında yardımcı yöntem olarak da kullanılmaktadır. PI-RADS olarak adlandırılan bir puanlama sisteminde, en düşük puan 1, en yüksek puan ise 5 olarak kabul edilir. PI-RADS puanı 4 ve 5 olan hastalardan mutlaka prostat biyopsisi alınması önerilir. Eğer PI-RADS puanı 2 ve 3 ise, biyopsi kararı kan PSA düzeyi ve prostat muayenesi bulgularına göre verilir.
Prostat Kanseri İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
Prostat kanserinin gelişiminde rol oynayan risk faktörleri tam olarak belli değildir. Ancak ileri yaş, etnik köken ve kalıtımın prostat kanser gelişimindeki rolü oldukça fazladır. Bunun dışında hormonal etki, enfeksiyon, beslenme alışkanlığı ve çevresel faktörler de risk faktörleri arasında bulunur. Ayrıca potansiyel risk faktörleri olarak vazektomi ve kadmium, vitamin A, vitamin D de sayılabilir.
Prostat Kanseri Tedavisi Nasıldır?
Prostat kanserinin; organa sınırlı (hastalık prostat içinde), lokal ileri evre (prostat dışına çıkmış, meni kesesini tutmuş), metastatik (kemik ve akciğer gibi organlara yayılmış) ve hormon dirençli hastalık olmak üzere dört evresi bulunmaktadır. Prostat kanserinin tedavisi, bu evrelerden hangisinde bulunduğuna göre değişiklik gösterir. Hastalığın evresine göre uygulanan tedavi seçenekleri aşağıdaki gibidir;
Organa sınırlı prostat kanserinde tedavi seçenekleri
Bekle gör (Takip)
Radyoterapi (Işın Tedavisi)
- Eksternal
- Konformal
- İnterstisiyal (Brakiterapi)
Radikal prostatektomi ameliyatı (robotik, laporoskopik ya da açık yöntemle yapılabilir)
Minimal invazif tedavi yöntemleri
- Kriyoterapi (dondurma)
- HIFU (High Intensity Focused Ultrasound)
Lokal ileri evre prostat kanserinde tedavi seçenekleri
- Aktif izlem
- Cerrahi + Hormon tedavisi
- Radyasyon tedavisi + Hormon tedavisi
- Sadece hormon tedavisi
- Aralıklı hormona tedavisi
Metastatik prostat kanserinde tedavi seçenekleri
Androjen baskılama
- Orşiektomi (testislerin alınması)
- LHRH analogları (Erkeklik hormonunun baskılanması)
- Maksimal androjen blokajı (LHRH analogları + Antiandrojenler)
Hormonal tedaviye dirençli prostat kanserinde tedavi seçenekleri
- Sitotoksik kemoterapi
- Hormonal veya kemohormonal tedavi
Prostat Hastalıklarına Hangi Bölüm Bakar?
Prostat hastalıkları ile ilgilenen bölüm üroloji bölümüdür. Üroloji doktorları prostat hastalıkları konusunda uzman olan doktorlardır. Üroloji doktoru prostat büyümesi, prostat kanseri ve prostatit tedavisi konusunda uzman olan doktordur. Bu hastalıkların tanısı, ilaç ya da ameliyat ile tedavisini gerçekleştirir.
Prostat kanseri tedavisinde bazen radyoterapi yani ışın tedavisi gerekebilir. Radyoterapi tedavisi, radyasyon onkolojisi bölümünün ilgi alanına girer. İleri evre prostat kanserinde ya da hormona dirençli evredeki prostat kanserinin tedavisinde kemoterapi tedavisi uygulanır. Bu tedavi ise tıbbi onkoloji uzmanları tarafından gerçekleştirilir.
Sonuç
Prostat hastalıkları nelerdir? sorusunun cevabı, üç ana başlıkta özetlenebilir: prostat büyümesi, prostat iltihabı ve prostat kanseri. Her birinin belirtileri, tedavi yöntemleri ve seyrinde farklılıklar vardır. Bu nedenle prostat ile ilgili şikâyeti olan erkeklerin vakit kaybetmeden üroloji uzmanına başvurması gerekir. Erken teşhis ve doğru tedavi, hem yaşam kalitesini artırır hem de olası komplikasyonların önüne geçer.
Kaynaklar:
