Kastrasyona dirençli prostat kanseri tedavisi, daha uzun bir yaşam sağlayabilmek, hastalığa ait şikayetleri gidermek ya da azaltmak için uygulanır. Hormona dirençli prostat kanseri de denilmektedir.
Kastrasyona dirençli prostat kanseri tedavisinde uygulanan tedavi yöntemleri;
- Anti-androjen tedavisi
- Östrojen tedavisi
- Adrenolitik ilaçlar
- Yeni hormonal ilaçlar
- İmmünoterapi
- Kemoterapi
- Radyasyon (ışın) tedavisi
Kastrasyona dirençli prostat kanserinde, kanser hücreleri her ne kadar hormonlara dirençli bir hale gelmiş olsa da, az da olsa hala androjenlere yanıt verir. Bu yüzden bu dönemde yine hormonal tedaviye devam edilmeli ve testosteron düzeyi düşük tutulmalıdır.
Kastrasyona Dirençli Prostat Kanseri Tedavisi Seçenekleri;
1. Anti-Androjen Tedavisi
a. Anti-androjen tedaviye ek tedaviler eklenmesi
Bu dönemde yine cerrahi ya da kimyasal kastrasyon ile hormonal tedaviye devam edilmelidir. Kastrasyona dirençli prostat kanseri tedavisinde en sık kullanılan anti-androjen ilaç bicalutamide etken maddeli ilaçtır. Amaç kanserin büyümesini yavaşlatmaktır. Şikayetlerde bir azalma sağlamaz. Bu ilacın yan etkisi memelerde büyüme yapmasıdır.
b. Anti-androjen tedavinin kesilmesi
Hormonal tedavi için hem LHRH agonistleri hem de antagonistleri birlikte birlikte kullanılıyor ise, anti-androjen tedavi kesilir. Anti-androjen tedavinin kesilmesiyle birlikte 4-6 hafta içinde kan PSA düzeylerinde düşüş gözlenir. Ancak bu düşüş birkaç ay sürer.
2. Östrojen Tedavisi
Östrojen hormonu, kanserin büyümesini yavaşlatır ve kan PSA düzeyini düşürür. Ancak östrojenin kalp damar sistemi üzerine olumsuz etkileri bulunmaktadır. Kan pıhtılaşmasına ya da kalp krizine neden olabilmektedir. Bu yan etkilerinden dolayı östrojen tedavisi günümüzde kullanılmamaktadır.
3. Adrenolitik İlaçlar
Vücutta androjenlerin %95’i testşslerde üretilirken %5’i de böbrek üstü bezlerinde üretilmektedir. Kastrasyon işleminden sonra, böbrek üstü bezleri düşük düzeylerde de olsa androjen hormonu üretimine devam etmektedir. Adrenolitik ilaçlar, böbrek üstü bezinden bu hormon salgılanmasını baskılar. Ancak bu ilaçların ishal, kaşınma ve cilt lezyonları, yorgunluk, sertleşme problemi ve karaciğer hasarı gibi ciddi yan etkileri bulunmaktadır. Bu yüzden sık olarak kullanılmazlar.
4. Yeni Nesil Hormon İlaçları
a. Abiraterone Asetat
Vücutta testosteron üretimi için CYP17 (17α-hydroxylase) adı verilen bir enzime ihtiyaç vardır. Bu enzim testislerde, böbrek üstü bezlerinde ve prostat kanseri hücrelerinde bulunur. Abiretaron asetat, CYP 17 enzimini bloke ederek testosteron üretimi durur.
Abirateron asetat tedavisinde amaç kanser ve metastazların büyümesini yavaşlatmak, hastalığa ait şikayetlerin ortaya çıkmasını engellemek ya da azalmasını sağlamaktır.
Bu ilacın en sık görülen yan etkisi yorgunluk, kan potasyum seviyelerinde azalma, yüksek kan basıncı, eklemlerde rahatsızlık ve şişliktir. Ayrıca kırmızı kan hücrelerin azalmasına bağlı olarak yorgunluk, nefes darlığı ve kalp ritim bozuklukları görülebilir. Yine susama hissi, iştahsızlık, bulantı ya da kusma, hızlı kilo alımı da görülen diğer yan etkilerdir.
Abiretaron asetat tablet şeklindedir ve günde iki kez ağız yoluyla alınır. Bu ilaç, prednizolon denilen bir kortizon ilaç ile birlikte alınmalıdır.
b. Enzalutamid
Enzalutamid, androjen reseptörlerine bağlanarak bu reseptörlere androjenlerin bağlanmasını engeller. Amaç kan PSA düzeyini düşürmek ve kanserin büyümesini yavaşlatmaktır. Abiretaron asetattan farklı olarak enzalutamid ile birlikte steroid kullanılmasına gerek yoktur. Enzalutamidin en sık görülen yan etkileri, yorgunluk, sırt ağrısı ve halsizliktir.
5. İmmünoterapi
İmmünoterapi, kanser hücreleriyle savaşan bağışıklık sisteminin güçlendirilmesidir. Prostat kanserinde bu iş için sipuleucel-T adı verilen bir ilaç kullanılır. Bu ilacın hazırlanmasında hastanın kendi kanı kullanılır. İlaç hastaya her 2 haftada bir 3 kez, damar yolundan verilir. İmmünoterapi tedavisinde amaç hastanın daha uzun süre yaşamanızı sağlamak ve kanserin büyümesini yavaşlatmaktır. Bu tedavide kan PSA düzeyinde düşüş olmaz. Ateş, yorgunluk, bulantı ve baş ağrısı en sık sık görülen yan etkilerdir.
6. Kemoterapi
Kemoterapi, kanser hücrelerinin bir takım ilaçlar ile yok edilmesi tedavisidir. Kemoterapi ilaçları vücuda damar yoluyla verilebileceği gibi bazı durumlarda doğrudan kanser dokusuna da uygulanabilir.
a. Dosetaksel İle Kemoterapi
Kastrasyona dirençli prostat kanseri tedavisi için kullanılan kemoterapi ilacı dosetaksel adı verilen bir ilaçtır. İlaç kansere bağlı görülen ağrının azalmasını sağlar. Hastanın daha uzun süre ve daha kaliteli yaşamasını sağlar.
Dosetaksel her 3 haftada bir 10 seans olarak verilmektedir. Tedaviye prednisone denilen bir steroid ilaç da eklenir.
Dosetakselin en sık görülen yan etkileri şunlardır;
- Lökositlerde (beyaz kan hücreleri) azalma
- Kansızlık (Anemi)
- Saç dökülmesi
- Sıvı birikimi
- Kusma
- Alerji
- Yorgunluk
- İshal
- Tırnak değişiklikleri
- İştahsızlık
b. Dosetaksel Sonrası Tedavi
Dosetaksel tedavisinden sonra hormonal tedavi ya da başka bir ilaç ile kemoterapi tedavisi gerekebilir. Burada hormonal tedavi olarak abiratron asetat ya da enzalutamid kullanılır. Kabazitaksel ise en sık kullanılan kemoterapi ilacıdır. Ayrıca ikinci bir seans dosetaksel tedavisi de uygulanabilir.
1. Abirateron Asetat İle Hormonal Tedavi
Uygulanan dosetaksel tedavisi etkili değilse abiretaron asetat ile hormonal tedavi uygulanır. Hasta bu tedaviye cevap verirse ağrıda azalma, PSA düzeyinde düşme ve kanserin büyümesinde yavaşlama görülür.
2. Enalutamid İle Hormonal Tedavi
Dosetaksel tedavisi etkili değilse enzalutamid ile de hormonal tedavi uygulanabilir. Hasta tedaviye cevap verirse kan PSA düzeyinde azalma, kanser ya da metastazın büyümesinde yavaşlama, yaşam süresinde uzama olur.
3. Kabazitaksel İle Kemoterapi
Dosetaksel tedavisi etkili farklı bir kemoterapi ilacı olan kabazitaksel ile tedavi uygulanabilir. Bu tedavi etkili olursa ağrıda azalma, kan PSA düzeyinde düşme, kanser ya da metastazın büyümesinde yavaşlama ve yaşam süresinde uzama görülür.
7. Radyasyon Tedavisi (Işın Tedavisi)
Radyasyon tedavisi de kastrasyona dirençli prostat kanserinin tedavisinde kullanılabilir. Radyasyon ışınları kanser hücrelerine zarar verir ve onları öldürür. Işın tedavisi ağrının azalmasını ve hastanın daha uzun süre bir yaşamasına imkan verir. Radyason tedavisinin sık görülen yan etkileri; idrar sırasında yanma hissi, idrara sık çıkma ve makat bölgesinde tahriştir.