Benign prostat hiperplazisi ya da kısaca BPH, prostat bezini kanser olmayan yani iyi huylu büyümesidir. Benign prostat hiperplazi, erkeklerin yaşlanmayla birlikte en sık karşılaştıkları hastalıklardan birisidir. Hastalığın sıklığı 70’li yaşlarda %80’lere ulaşmaktadır.
Prostat Nedir?
Prostat bezi sadece erkeklerde bulunan bir salgı bezidir. Büyüklüğü genç erkeklerde kestane kadar olan prostat bezi, erkek üreme sisteminin bir parçasıdır. Prostat, kalın bağırsağın makattan önceki son parçası olan rektumun önünde ve mesanenin (idrar torbası) hemen altında, karın boşluğunun en alt kısmında bulunmaktadır.
Mesanedeki idrarın içinden geçerek dışarı atıldığı kanal olan üretra, prostat bezinin içinden geçmektedir. Yani prostat üretranın etrafını sarmaktadır. Bu yüzden prostat büyüdüğü zaman, bu kanalı sıkarak idrar akımını zorlaştırır.
Prostat bezinin ne işe yaradığı tam olarak bilinmese de, erkek üreme sisteminde yer alan seks bezlerinden biridir. Prostatın ürettiği sıvı, meninin büyük bir kısmını oluşturur. Prostat sıvısının içinde sperm hücrelerini besleyen ve enerji veren maddeler, meninin sıvılaşmasına yarayan enzimler ve vajinanın daha az asidik olmasını sağlayan maddeler bulunur.
Benign Prostat Hiperplazisi Nedir?
Belli bir yaştan sonra (45 yaşından sonra) prostat bezinde bir takım değişiklikler meydana gelmeye başlar. Bu değişiklikler 50’li yaşlarda prostat bezinde büyüme olarak kendini gösterir. Büyümenin hızı kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Prostattaki büyüme, özellikle prostatın iç kısmında görülür. Normalde yaklaşık bir ceviz büyüklüğünde olan prostat, bir portakal büyüklüğüne ulaşabilir. Bu durma benign prostat hiperplazisi adı verilir. Kısaca BPH olarak ifade edilir. BPH, halk arasında iyi huylu prostat büyümesi olarak bilinir.
Benign Prostat Hiperplazisi Neden Olur?
İyi huylu prostat büyümesinin nedeni tam olarak belli değildir. Ancak, iyi huylu prostat büyümesinin nedeninin yaşlanmaya bağlı görülen hormonal değişimin etkili olduğu düşünülür. Erkeklerde, erkeklik hormonu (testosteron) yanında, bir miktar da östrojen hormonu bulunur. Yaş ilerledikçe, testosteron hormonu azalır, östrojen hormonu ise artar. Artan östrojen hormonu, prostatta bulunan bazı hücrelerin büyümesine neden olur. Ayrıca, yaşlanmayla birlikte testosteron hormonunun daha etkili formu olan DHT (dihidrotestosteron) düzeyininde artış olur. DHT artışının da, prostat büyümesini tetiklediği düşünülür. Çünkü çalışmalarda, DHT artışı olmayan erkeklerde iyi huylu prostat büyümesinin görülmediği gözlenmiştir.
Benign Prostat Hiperplazisi Belirtileri Nelerdir?
Benign prostat hiperplazi belirtileri, boşalmaya ait belirtiler, depolamaya ait belirtiler ve boşaltım sonrasına ait belirtiler olmak üzere üç gruba ayrılır.
Boşalmaya Ait Belirtiler
Büyüyen prostatın idrar yolunu kapatmasına bağlı oluşan belirtilerdir. Bu belirtiler şunlardır;
İdrarı başlatmada zorluk
Ikınarak idrar yapma
İdrar akım hızında zayıflık
Kesik kesik idrar yapma
İdrarın sonunda damlama
Depolamaya Ait Belirtiler
tıkanma sonucu zorlanan mesanede zamanla oluşan değişikliklere bağlı ortaya çıkan belirtilerdir. . Bu belirtiler şunlardır;
Aniden oluşan idrar yapma ihtiyacı
Bazen tuvalete yetişemeden idrar kaçırma
Sık idrara çıkma ihtiyacı
Gece sık idrara çıkma
Boşaltım Sonrasına Ait Belirtiler
İdrar bittikten sonrada mesanenin tam olarak boşaltamamış hissi
İşeme sonrası damlamalar olması
Diğer Belirtiler;
Benign prostat hiperplazi olan kişilerde idrar kesesi tam olarak boşalmaz. İşedikten sonra, idrar kesesinde bir miktar idrar kalır. Mesanede kalan bu idrar artık idrar (rezidü idrar) adı verilir. Bazen bu miktar 300-400 mililitre olabilir.
Bu artık idrar zamanlar enfeksiyon ve taş oluşumuna neden olur. Bu durumda hastada idrar yaparken ağrı ve yanma görülür.
Bazen prostat çok büyüdüğünde idrarda kan görülebilir.
Benign prostat hiperplazi’nde sanıldığının aksine, hastalığın belirtilerinin şiddeti ile prostatın büyüklüğü arasında doğrudan bir ilişki yoktur. Oldukça büyük prostatı olan bir kişide belirtiler daha az olurken, çok daha küçük prostatı olan bir kişide ise daha ciddi belirtiler görülebilir. Bu durum prostatın büyüklüğünden ziyade, idrar kanalının tıkanıklık derecesine ve idrar kesesinin hacmine bağlıdır.
Benign Prostat Hiperplazisi Tanısı Nasıl Konur?
Öncelikle hastanın şikayetleri dinlenir. Kullandığı ilaçlar ve geçirdiği ameliyatlar sorgulanır.
Daha sonra hasta ve prostatı muayene edilir. Prostat muayenesi, makattan parmakla yapılır.
Bazen üre ve kreatinin gibi kan tahlilleri istenebilir.
İdrar tahlili ve gerekirse idrar kültür testi yapılır.
Prostat kanseri açısından, kan PSA (prostat spesifik antijen) değerine bakılır.
İdrar akım hızı ölçülür. İşeme sırasında, saniyede ne kadar idrar atıldığı özel bir cihaz ile ölçülür.
İdrar yapıldıktan sonra mesanede kalan idrarın miktarı ölçülür.
Benign Prostat Hiperplazisi Tedavisi Nasıldır?
Benign prostat hiperplazisi tedavisi, hastanın şikayetlerinin derecesine ve prostat bezinin büyüklüğüne bağlıdır. Hastanın şikayetleri çok fazla değilse öncelikle ilaç tedavisi başlanır. Prostat büyümesinde kullanılan ilaçlar, prostat ve mesane boynunda bulunan düz kasları gevşetir. Bu ilaçların etkisi 15 gün içinde ortaya çıkar. Bu gevşeme sonucu, idrar daha rahat çıkar. Bazı ilaçlar ise, prostat bezini küçülterek etki gösterir. Bu ilaçların etkisinin görülebilmesi için yaklaşık 6 ay süreyle kullanılması gerekir. Hastanın şikayetleri fazla ise ya da ilaç tedavisinden fayda görülmemişse, prostat bezinin çıkarılması yani ameliyat yoluna gidilir. Ameliyat, açık ya da kapalı yöntemle uygulanabilir.