Prostat büyümesi, aynı zamanda benign prostat hiperplazisi (BPH) olarak da bilinir. BPH, yaşlanan erkeklerde sık görülen önemli bir sağlık sorunudur. Prostat, erkek üreme sisteminin bir parçası olan küçük bir bezdir ve idrar kesesinin hemen altında yer alır. Yaşlanmayla birlikte prostat bezi büyüyebilir. Büyüyen prostat bezi, ortasından geçen idrar kanalını sıkıştırarak çeşitli idrar sorunlarına neden olur.
Prostat büyümesi belirtileri arasında gece idrara çıkma ihtiyacı, idrar yaparken zorlanma, idrar akışında zayıflama, idrar kesesinde tam boşalamama hissi, idrar damlaması gibi belirtiler bulunur.
Prostat büyümesinin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, yaşlanma ve hormonal değişikliklerin önemli rol oynadığı düşünülmektedir.
Tedavi, belirtilerin şiddetine ve yaşam kalitesini ne kadar etkilediğine bağlıdır. Hafif belirtilerde yaşam tarzı değişiklikleri (sıvı alımını azaltmak, kafein ve alkolden kaçınmak gibi) yeterli olabilirken, daha ciddi durumlarda ilaç tedavisi veya cerrahi müdahale gerekebilir.
Prostat Nedir? Ne İşe Yarar?
Prostat, sadece erkeklerde bulunan, ceviz büyüklüğünde bir bezdir. İdrar kesesinin hemen altında ve rektumun (kalın bağırsağın son kısmı) önünde yer alır. Üretrayı (idrarın vücuttan dışarı atıldığı idrar kanalı) çevreler.
Prostatın görevleri:
- Meni Üretimi: Prostatın en önemli işlevi, meni sıvısının yaklaşık %30’unu üretmektir. Bu sıvı, spermleri besler, korur ve hareket etmelerine yardımcı olur.
- Sperm Akışkanlığını Sağlama: Prostat sıvısı, meninin akışkanlığını artırarak spermlerin daha kolay hareket etmesini sağlar.
- İdrar Kontrolü: Prostat, üretrayı çevrelediği için idrar kontrolünde de rol oynar. Prostatın kasılması, idrarın mesaneden çıkışını engeller ve idrar tutmaya yardımcı olur.
Prostat Büyümesi Nedenleri
Yaş ilerledikçe prostatta büyüme görülebilir. Bu büyüme, idrar yolunu sıkıştırarak idrar yapma zorluğu, sık idrara çıkma gibi sorunlara yol açabilir. BPH, kanser değildir ve genellikle ciddi bir sağlık sorunu oluşturmaz. Ancak tedavi edilmezse idrar yolu enfeksiyonları, mesane taşları ve böbrek yetmezliği gibi komplikasyonlara neden olabilir.
Yaşlanma
Prostat, genellikle 40 yaşından sonra büyümeye başlar. Yaş ilerledikçe bu büyüme devam eder ve bazı erkeklerde önemli boyutlara ulaşabilir. Yaşlanmanın prostat büyümesine neden olan mekanizması tam olarak anlaşılmamış olsa da, hücrelerin yaşla birlikte daha fazla bölünmesi ve prostat dokusunda birikmesiyle ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Hormonal Değişiklikler
Erkeklik hormonu olan testosteron ve onun aktif formu olan dihidrotestosteron (DHT), prostatın büyümesi ve gelişimi için gereklidir. Yaşla birlikte testosteron seviyesi azalırken, DHT seviyesi aynı kalabilir veya artabilir. Bu durum, prostat hücrelerinin büyümesini uyararak BPH’ye yol açabilir.
Diğer Faktörler
- Genetik yatkınlık: Ailesinde prostat büyümesi olan erkeklerin BPH geliştirme riski daha yüksektir.
- Obezite: Fazla kilolu veya obez erkeklerde prostat büyümesi riski artar.
- Fiziksel aktivite eksikliği: Düzenli egzersiz yapmayan erkeklerde BPH riski daha yüksek olabilir.
- Diyet: Hayvansal yağlardan zengin ve lifli gıdalardan fakir bir diyet, prostat büyümesi riskini artırabilir.
Prostat Büyümesi Sıklığı
Prostat büyümesi (BPH), yaşlanan erkeklerde oldukça yaygın görülen bir durumdur. Sıklığı yaşla birlikte artar. Yapılan çalışmalarda aşağıdaki oranlar tespit edilmiştir:
- 40 yaş: Erkeklerin yaklaşık %10’unda prostat büyümesi başlar.
- 60 yaş: Erkeklerin yaklaşık %50’sinde BPH görülür.
- 80 yaş: Erkeklerin yaklaşık %90’ında BPH görülür.
Bu oranlar gösteriyor ki, prostat büyümesi yaşlanmanın doğal bir süreci olarak kabul edilebilir. Ancak her prostat büyümesi tedavi gerektirmez. Sadece idrar yapmayı zorlaştıran veya yaşam kalitesini düşüren belirtiler ortaya çıktığında tedaviye başvurmak yeterlidir.
Prostat büyümesinin sıklığına etki eden faktörler arasında yaşın yanı sıra genetik yatkınlık, obezite, fiziksel aktivite eksikliği ve beslenme alışkanlıkları da yer alır. Bu nedenle, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, prostat büyümesi riskini azaltmada önemli bir rol oynayabilir.
Prostat sağlığı ile ilgili herhangi bir endişeniz varsa veya yukarıda belirtilen belirtileri yaşıyorsanız, bir üroloji uzmanına başvurarak muayene olmanız önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, prostat büyümesinin neden olabileceği komplikasyonların önlenmesinde büyük önem taşır.
Prostat Büyümesi Belirtileri
Prostat büyümesi, genellikle 50 yaşından sonra erkeklerde sıkça görülen bir durumdur. Belirtileri, prostatın büyüklüğüne ve idrar yolunu ne kadar etkilediğine bağlı olarak değişkenlik gösterir.
En sık prostat büyümesi belirtileri şunlardır:
- Sık idrara çıkma: Özellikle gece saatlerinde artan sıklıkta idrara çıkma ihtiyacı hissetmek.
- İdrar yapmada zorlanma: İdrara başlamada güçlük çekmek, ıkınmak veya zorlanmak.
- Zayıf idrar akışı: İdrar akışının zayıflaması, kesik kesik veya damla damla gelmesi.
- İdrar kesesinin tam boşalmaması hissi: İdrar yaptıktan sonra bile mesanede idrar kaldığı hissi.
- Ani ve sıkışma hissiyle idrara çıkma ihtiyacı: Aniden idrara çıkma isteği duymak ve tuvalete yetişmekte zorlanmak.
- İdrar yaptıktan sonra damlama: İdrar yapmayı bitirdikten sonra bir süre daha damlama olması.
Daha az görülen belirtiler:
- İdrar yolu enfeksiyonları: Prostat büyümesi, idrar yolu enfeksiyonlarına yatkınlığı artırabilir.
- İdrarda kan: Nadiren de olsa, prostat büyümesi idrarda kan görülmesine neden olabilir.
- Mesanede taş oluşumu: Prostat büyümesi, mesanede taş oluşumuna yol açabilir.
- Böbrek yetmezliği: İleri evre prostat büyümesi, tedavi edilmezse böbrek yetmezliğine neden olabilir.
Bu belirtiler sadece prostat büyümesine özgü değildir ve başka sağlık sorunlarının da habercisi olabilir. Bu nedenle, herhangi bir belirti fark ederseniz en kısa sürede bir üroloji uzmanına başvurmanız önemlidir. Erken tanı ve tedavi, prostat büyümesinin neden olabileceği komplikasyonların önlenmesinde büyük önem taşır.
Prostat Büyümesi Tanısı
Prostat büyümesi tanısı, hastanın şikayetleri, prostat muayenesi ve bazı tetkikler ile konulur.
Hastanın Şikayetleri
Doktorunuz, öncelikle prostat büyümesiyle ilgili belirtilerinizi soracaktır. Sık idrara çıkma, gece idrara çıkma, idrar yapmada zorlanma, zayıf idrar akışı gibi şikayetlerinizin varlığı ve şiddeti hakkında bilgi almak isteyecektir.
Prostat Muayenesi
Doktorunuz, rektal muayene yaparak prostat bezinin büyüklüğünü ve kıvamını değerlendirecektir. Bu muayene, prostat büyümesi tanısı için önemli bir adımdır.
Tetkikler
- PSA (Prostat Spesifik Antijen) Testi: Kanda yapılan bu test, prostat kanseri riskini değerlendirmek için kullanılır. BPH’da da PSA seviyesi yükselebilir, ancak bu her zaman kanser anlamına gelmez.
- İdrar Tahlili: İdrar yolu enfeksiyonu veya diğer idrar problemlerini tespit etmek için yapılır.
- Üroflowmetri: İdrar akış hızını ölçerek prostat büyümesinin idrar yolunu ne kadar etkilediğini gösterir.
- Ultrasonografi: Prostat bezinin boyutunu ve şeklini görüntüleyerek büyümenin derecesini belirlemeye yardımcı olur.
- Sistoskopi: İdrar yolunu ve mesaneyi inceleyen endoskopik bir yöntemdir. Gerekli durumlarda prostat büyümesinin neden olduğu tıkanıklığı değerlendirmek için kullanılabilir.
Diğer Testler
Bazı durumlarda, doktorunuz prostat büyümesi tanısını doğrulamak veya diğer olası nedenleri ekarte etmek için ek testler (örneğin, basınç akım çalışması, prostat MRI) isteyebilir.
Tanı Sonrası
Prostat büyümesi tanısı konulduktan sonra, doktorunuz belirtilerin şiddetine, prostatın büyüklüğüne ve genel sağlık durumunuza göre uygun tedavi yöntemini belirleyecektir. Tedavi seçenekleri arasında yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi, minimal invaziv tedaviler ve cerrahi müdahaleler bulunur.
Prostat Büyümesi Tedavisi
Prostat büyümesi tedavisi, belirtilerin şiddetine, hastanın yaşına, genel sağlık durumuna ve kişisel tercihlerine göre değişkenlik gösterir. Tedavi seçenekleri şunlardır:
1. İzlem (Bekleme)
Eğer belirtiler hafifse ve yaşam kalitesini etkilemiyorsa, doktor düzenli kontrollerle durumu takip etmeyi tercih edebilir. Bu süreçte yaşam tarzı değişiklikleri (sıvı alımını azaltmak, kafein ve alkolden kaçınmak gibi) önerilebilir.
2. İlaç Tedavisi
Belirtiler orta şiddetteyse ve yaşam kalitesini etkiliyorsa, doktor ilaç tedavisi önerebilir. Kullanılan ilaçlar genellikle iki gruba ayrılır:
- Alfa blokerleri: Prostat ve mesane boynundaki kasları gevşeterek idrar akışını kolaylaştırır.
- 5-alfa redüktaz inhibitörleri: Prostatın büyümesini yavaşlatarak veya küçülterek belirtileri hafifletir.
Bazı durumlarda bu iki ilaç grubu birlikte kullanılabilir.
3. Cerrahi Tedavi
Eğer ilaç tedavisi yeterli gelmezse veya ciddi komplikasyonlar (idrar yolu tıkanıklığı, mesane taşları, böbrek yetmezliği gibi) gelişirse, cerrahi tedavi gerekebilir. Cerrahi yöntemler arasında en sık kullanılanlar şunlardır:
Transüretral prostat rezeksiyonu (TUR-P)
Transüretral prostat rezeksiyonu (TUR-P), iyi huylu prostat büyümesi (BPH) tedavisinde kullanılan yaygın bir cerrahi yöntemdir. Bu yöntemde, büyümüş prostat dokusu, idrar yolundan (üretra) geçirilen bir alet (rezektoskop) yardımıyla kesilerek çıkarılır.
TUR-P Nasıl Yapılır?
- Anestezi: Genellikle genel veya spinal anestezi altında yapılır.
- Rezektoskop Yerleştirilmesi: Penis ucundan idrar yoluna (üretra) ince, tüp şeklinde bir alet olan rezektoskop yerleştirilir.
- Prostat Dokusunun Çıkarılması: Rezektoskopun ucundaki tel halka, yüksek frekanslı elektrik akımıyla prostat dokusunu keser. Kesilen parçalar, mesaneye düşer ve daha sonra yıkanarak vücuttan atılır.
- Kanama Kontrolü: Kanama, elektrik akımı veya diğer yöntemlerle kontrol altına alınır.
- Kateter Yerleştirilmesi: Ameliyat sonrası idrar akışını sağlamak ve iyileşmeyi desteklemek için birkaç gün süreyle mesaneye bir kateter yerleştirilir.
TUR-P’nin Avantajları:
- Etkili bir tedavi yöntemi: BPH belirtilerini önemli ölçüde azaltır veya ortadan kaldırır.
- Minimal invaziv: Karın bölgesinde kesi gerektirmez, bu nedenle iyileşme süreci daha hızlıdır.
- Hastanede kalış süresi kısadır: Genellikle 1-2 gün hastanede kalınır.
TUR-P’nin Dezavantajları:
- Anestezi riskleri: Her cerrahi işlemde olduğu gibi anesteziye bağlı riskler mevcuttur.
- Kanama ve enfeksiyon riski: Nadir de olsa kanama ve enfeksiyon gibi komplikasyonlar gelişebilir.
- İdrar kaçırma, sertleşme sorunu gibi yan etkiler: Nadiren görülebilir, ancak genellikle geçicidir.
Kimler TUR-P İçin Uygun Adaydır?
- İlaç tedavisine yanıt vermeyen veya ilaçları tolere edemeyen hastalar.
- İdrar yolu tıkanıklığı, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, mesane taşları veya böbrek yetmezliği gibi BPH komplikasyonları olan hastalar.
- BPH belirtileri nedeniyle yaşam kalitesi ciddi şekilde etkilenen hastalar.
TUR-P Sonrası İyileşme Süreci:
- Hastanede kalış süresi genellikle 1-2 gündür.
- Kateter birkaç gün sonra çıkarılır.
- İyileşme süreci kişiden kişiye değişmekle birlikte genellikle birkaç hafta sürer.
- Doktorunuzun önerilerine uymak, hızlı ve sorunsuz bir iyileşme için önemlidir
Lazer tedavisi
Prostat lazer tedavisi, iyi huylu prostat büyümesi (BPH) tedavisinde kullanılan modern ve minimal invaziv bir yöntemdir. Bu yöntemde, lazer enerjisi kullanılarak büyümüş prostat dokusu küçültülür veya çıkarılır. Lazer prostat tedavisi, geleneksel cerrahi yöntemlere göre daha az kanama, daha hızlı iyileşme ve daha az yan etki riski sunar.
Prostat Lazer Tedavisi Türleri:
Holmium Lazer Enükleasyonu (HoLEP): Bu yöntemde, holmium lazer kullanılarak büyümüş prostat dokusu kapsülünden ayrılır ve mesaneye düşürülür. Daha sonra, bu doku parçaları morselatör adı verilen bir aletle parçalanarak vücuttan çıkarılır. HoLEP, büyük prostat bezleri için etkili bir tedavi seçeneğidir.
Thulium Lazer Enükleasyonu (ThuLEP): HoLEP’e benzer bir yöntemdir, ancak thulium lazer kullanılır. Thulium lazer, daha az kanama riski ve daha hızlı iyileşme sağlayabilir.
GreenLight Lazer Vaporizasyonu: Bu yöntemde, yeşil ışık lazeri kullanılarak prostat dokusu buharlaştırılır. GreenLight lazer, daha küçük prostat bezleri için uygundur ve daha az invaziv bir seçenektir.
Prostat Lazer Tedavisinin Avantajları:
- Daha az kanama: Lazer enerjisi, kan damarlarını mühürleyerek kanama riskini azaltır.
- Daha hızlı iyileşme: Hastanede kalış süresi daha kısadır ve hastalar günlük aktivitelerine daha hızlı dönebilirler.
- Daha az yan etki: İdrar kaçırma, sertleşme sorunu gibi yan etkiler daha az görülür.
- Daha az ağrı: Ameliyat sonrası ağrı daha azdır ve hastalar daha konforlu bir iyileşme süreci geçirirler.
Prostat Lazer Tedavisinin Dezavantajları:
- Maliyet: Lazer prostat tedavisi, geleneksel cerrahi yöntemlere göre daha pahalı olabilir.
- Deneyimli cerrah gerektirir: Başarılı bir sonuç için deneyimli bir üroloji uzmanı tarafından yapılması önemlidir.
Kimler Prostat Lazer Tedavisi İçin Uygun Adaydır?
- İlaç tedavisine yanıt vermeyen veya yan etkileri tolere edemeyen hastalar
- Büyük prostat bezleri olan hastalar
- Kanama riski yüksek olan hastalar (kan sulandırıcı ilaç kullananlar gibi)
- Daha hızlı iyileşme ve daha az yan etki isteyen hastalar
Açık prostatektomi
Açık prostatektomi, bir kısmının cerrahi olarak çıkarılması işlemidir. Genellikle büyük prostat bezleri (80 ml’den büyük) olan veya diğer tedavi yöntemlerinin uygun olmadığı durumlarda tercih edilir. Bu yöntemde, cerrah alt karın bölgesinde göbek deliğinden kasık kemiğine kadar dikey bir kesi yapar. Prostat bezinin iç kısmında adenom adı verilen dokular bu kesi yoluyla çıkarılır.
Açık Prostatektominin Avantajları:
Büyük prostat bezlerinde etkili: TUR-P gibi kapalı yöntemlerin uygun olmadığı büyük prostat bezlerinde başarılı sonuçlar verir.
Açık Prostatektominin Dezavantajları:
- Daha invaziv bir yöntem: Açık cerrahi olduğu için iyileşme süreci daha uzun ve ağrılı olabilir.
- Kanama ve enfeksiyon riski: Diğer cerrahi işlemlerde olduğu gibi kanama ve enfeksiyon riski taşır.
- İdrar kaçırma ve sertleşme sorunu gibi yan etkiler: Bu yan etkiler daha sık görülebilir, ancak genellikle zamanla düzelir.
Kimler Açık Prostatektomi İçin Uygun Adaydır?
- Çok büyük prostat bezleri olan hastalar
- Mesane çok fazla sayıda taş olan hastalar
- Mesane divertikülü olan hastalar.
- Kalça eklemi problemi nedeniyle bacakları açılmayan hastalar
Açık Prostatektomi Sonrası İyileşme Süreci:
- Hastanede kalış süresi genellikle 3-5 gündür.
- İyileşme süreci kişiden kişiye değişmekle birlikte genellikle birkaç hafta sürer.
- İdrar sondası birkaç gün veya hafta boyunca kullanılabilir.
- Doktorunuzun önerilerine uymak, hızlı ve sorunsuz bir iyileşme için önemlidir.
4. Minimal İnvaziv Tedaviler
Son yıllarda, daha az invaziv ve daha hızlı iyileşme sağlayan yeni tedavi yöntemleri geliştirilmiştir. Bunlar arasında şunlar bulunur:
- Prostat arter embolizasyonu : Prostatı besleyen damarların tıkanması.
- Rezum tedavisi: Prostat dokusunun su buharı ile küçültülmesi.
- UroLift sistemi: Prostatın idrar yolunu sıkıştıran kısmının özel implantlarla kaldırılması.
Hangi tedavi yönteminin sizin için en uygun olduğuna doktorunuzla birlikte karar vermelisiniz. Tedavi seçeneği belirlenirken, belirtilerin şiddeti, prostatın büyüklüğü, hastanın yaşı ve genel sağlık durumu gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.
Kaynaklar:
- Wein AJ, et al., eds. Benign prostatic hyperplasia: Etiology, pathophysiology, epidemiology, and natural history. In: Campbell-Walsh-Wein Urology. 12th ed. Elsevier; 2021. https://www.clinicalkey.com. Accessed Nov. 29, 2022.
- Whitley B, et al. Benign prostatic hyperplasia. In: Conn’s Current Therapy 2021. Elsevier; 2021. https://www.clinicalkey.com. Accessed Nov. 29, 2022.
- Management of benign prostatic hyperplasia/lower urinary tract symptoms (2021). American Urological Association. https://www.auanet.org/guidelines-and-quality/guidelines/benign-prostatic-hyperplasia-(bph)-guideline. Accessed Nov. 29, 2022.
- McVary K. Clinical manifestations and diagnostic evaluation of benign prostatic hyperplasia. https://www.uptodate.com/contents/search. Accessed Nov. 29, 2022.
- Ferri FF. Benign prostatic hyperplasia. In: Ferri’s Clinical Advisor 2023. Elsevier; 2023. https://www.clinicalkey.com. Accessed Nov. 29, 2022.
- Wein AJ, et al., eds. Evaluation and nonsurgical management of benign prostatic hyperplasia. In: Campbell-Walsh Urology. 12th ed. Elsevier; 2021. https://www.clinicalkey.com. Accessed Nov. 29, 2022.
- Townsend CM Jr, et al. Urologic surgery. In: Sabiston Textbook of Surgery: The Biological Basis of Modern Surgical Practice. 21st ed. Elsevier; 2022. https://www.clinicalkey.com. Accessed Nov. 29, 2022.
- McVary K. Surgical treatment of benign prostatic hyperplasia (BPH). https://www.uptodate.com/contents/search. Accessed Nov. 29, 2022.
- AskMayoExpert. Benign prostatic hyperplasia. Mayo Clinic; 2022.
- Ami T. Allscripts EPSi. Mayo Clinic. Dec. 20, 2022.
- Understanding prostate changes: A health guide for men. National Cancer Institute. https://www.cancer.gov/types/prostate/understanding-prostate-changes. Accessed Nov. 30, 2022.
- McVary K. Medical treatment of benign prostatic hyperplasia. https://www.uptodate.com/contents/search. Accessed Nov. 29, 2022.
- Lee KS, et al. Effect of climatic parameters on acute urinary retention incidence. LUTS: Lower Urinary Tract Symptoms. 2018; doi:10.1111/luts.12184.
- Partin AW, et al., eds. Benign prostatic hyperplasia. In: Campbell Walsh Wein Handbook of Urology. Elsevier; 2022. https://www.clinicalkey.com. Accessed Dec. 2, 2022.
- Urinary and bladder problems. National Cancer Institute. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/side-effects/urination-changes. Accessed Dec. 2, 2022.
- Taneja SS, et al., eds. Complications of endoscopic procedures for benign prostatic hyperplasia. In: Taneja’s Complications of Urologic Surgery: Diagnosis, Prevention, and Management. 5th ed. Elsevier; 2018. https://www.clinicalkey.com. Accessed Dec. 2, 2022.
- Townsend CM Jr, et al. Urologic surgery. In: Sabiston Textbook of Surgery: The Biological Basis of Modern Surgical Practice. 21st ed. Elsevier; 2022. https://www.clinicalkey.com. Accessed Dec. 2, 2022.
- Sandhu JS, et al. Management of lower urinary tract symptoms attributed to benign prostatic hyperplasia (BPH): AUA guideline amendment 2023. The Journal of Urology. 2024; doi:10.1097/JU.0000000000003698.
